Paletleme Makinaları ve Paletleme işlemlerinde uygulama farklılıkları
Paletleme makinaları kullanılarak yapılan paletleme işlemi, üretilmiş ürünlerin ahşap, metal, mukavva veya plastik malzemelerden yapılmış ve üzerine ürün konulduktan sonra transpalet, istif makinesi, forklift, vb. taşıma cihazları ile taşınmasının sağlanması işlemi olarak tanımlanabilir.
Üretilmiş ürünler, büyüklüklerine göre birincil ambalaj içinde iken palete konulabileceği gibi ikincil ve üçüncül ambalajlanmadan sonra da palete konulabilmektedir. Yağ tenekesi, galon ölçekli boya ambalajları, çimento, yapı kimyasalı, gübre çuvalı gibi ürünler direkt olarak birincil ambalaj halinde palete konulan ürünlere örnek olarak verilebilir. İçme suyu, madeni veya bitkisel yağ, salça kolileri, deterjan kolileri, tuvalet kağıdı, peçete kolileri, bisküvi veya çikolata kolileri gibi ürünler de ikincil veya üçüncül ambalaja girdikten sonra palete konulan ürünlere örnek olarak verilebilir.
Bununla beraber üzerine ürün konulabilecek paletler, plastikten, mukavvadan, ahşaptan mamul paletler olarak çeşitlendirilebileceği gibi palet maliyetini azaltmak için özel yapılmış kopma mukavemeti fazla olan selülozdan mamul düz kağıt gibi malzemeler olarak ta çeşitlendirilebilmektedir.
Paletler ise aşağıda belirlenmiş üç ana başlık altında toplanabilmekle beraber ürün veya nakliye özelliklerine göre özel ölçülerde de yapılabilmektedir.
- Euro palet olarak adlandırılan 80x120x15 cm ebatlarındaki paletler
- British palet olarak adlandırılan 100x120x15 cm ebatlarındaki paletler
- Dusseldorf palet olarak adlandırılan 80x60x15 cm ebatlarındaki paletler
- Uygulama ve ürüne göre değişebilen 110x110x15, 120x120x15, 110x120x15 cm gibi ebatlardaki paletlerdir.
Paletlemenin yapılma şekilleri
- Manuel paletleme
- Yarı otomatik paletleme makine ve sistemleri
- Tam otomatik paletleme makine ve sistemleri
- Manuel paletleme sistemleri : Paletleme işleminin tamamen insan gücü ile yapılması işlemidir. Bu uygulamada paletin, paletleme alanına konulması, palet üzerine ürünlerin konulması, palet katları arasına gerektiğinde ara karton veya kaymaz nylon konulması ve paletleme işlemi bittikten sonra da dolu paletin alandan uzaklaştırılıp yerine boş palet konulması işlemlerinin tamamı insan gücü ile yapılmaktadır. Düşük kapasiteli üretimlerde insan gücü ile paletleme yapılma imkanı olmasına rağmen kapasite yükseldikçe insan gücü ihtiyacı artmakta ancak belirli bir üretim kapasitesinden sonra artık insan gücü ile paletleme yapılamaz hale gelmektedir. İnsan gücünün yetersizliğinin yanı sıra palet stabilitsei de manuel paletlemedeki en önemli sorunlardan biridir. Cips, kek, peçete gibi hafif kolilerde palet stabilitesi dizilim esnasında bozulmamakla birlikte, içme suyu, meyve suyu, yağ, teneke, damacana gibi ağır ürünlerde zaman ilerledikçe ve operatörler yoruldukça palet stabilitesi bozulmaktadır. Bu nedenle zaman geçtikçe firmalar palet stabilitesinin sağlanması için yarı otomatik veya tam otomatik makineleri kullanmaya başlamaktadır.
- Yarı otomatik paletleme makine ve sistemleri : Paletleme işleminin sık frekanslı ve ağır beden gücü gerektiren işlemlerinin makine tarafından yapılması ile birlikte seyrek frekanslı ve hafif beden gücü gerektiren işlemlerinin insan gücü ile yapılması işlemidir. Bu uygulamada paletin, paletleme alanına konulması, palet katları arasına gerektiğinde ara karton veya kaymaz nylon konulması ve paletleme işlemi bittikten sonra da dolu paletin alandan uzaklaştırılıp yerine boş palet konulması işlemleri insan gücü ile yapılırken palet üzerine ürünlerin konulması işlemlerinin makine tarafından yapılması esastır. Ancak firmanın firmanın tercihine ve makinenin özelliklerine göre insan tarafından yapılan işlemlerin makine tarafından yapılabilmesi mümkündür. Paletleme işleminde insan gücü azaldıkça makinenin otomasyon derecesi ve dolayısıyla yarı otomatik sistemden tam otomatik sisteme yükselme derecesi artmaktadır. Bu sistemler yatırım maliyeti düşük sistemler olduğu için tercih edilmektedir. Belirli bir kapasiteye kadar paletleme işlemini yapabilen bu makineler belirli kapasitelerin üstünde yetersiz kaldıkları için tam otomatik makinelere geçiş yapılması zorunluluğu ortaya çıkmaktadır. Bu sistemde palet stabilitesi sorunu önemli derecede yaşanmamakla birlikte “iş güvenliği riski” ortaya çıkabilecek en büyük sorundur. Bu sistemde sürekli ve otomatik adımlarla çalışan bir makine ile birlikte bazı işlemlerin insan tarafından yapılması bu riski doğurmaktadır. Bir tarafta sensörler ve otomasyonel programlarla hareket eden makine varken diğer tarafta o makine ile senkron çalışması gereken ancak duyguları ve dürtüleri olan insan bulunmaktadır. İnsanların olası dalgınlıkları, gördükleri sorunlara refleks olarak müdahale etmeleri gibi dürtüler nedeniyle yapmaması gereken hareketleri yapması ile iş kazaları ortaya çıkabilmektedir.
- Tam otomatik paletleme makine ve sistemleri : Paletleme işlemlerinin tamamının insan gücü gerektirmeden makine tarafından yapılması işlemidir. Bu uygulamada paletin, paletleme alanına konulması, palet üzerine ürünlerin konulması, palet katları arasına gerektiğinde ara karton veya kaymaz nylon konulması ve paletleme işlemi bittikten sonra da dolu paletin alandan uzaklaştırılıp yerine boş palet konulması işlemlerinin tamamı insan gücü ile yapılmaktadır. Bu sistemde palet stabilitesi sorunu önemli derecede yaşanmamakla birlikte makine imalatçısı tarafından yönergelere uygun gerekli tedbirlerin alınması halinde “iş güvenliği riski” de yaşanmamaktadır. Yüksek, orta veya düşük kapasiteli hatlarda kullanılabilen bu makinelerde dikkat edilmesi gereken en önemli husus palet, ara karton, vb. paletleme malzemelerinin belirli bir kalite ve standartta olmasının gerektiğidir.
Paletleme işlemleri paletleme işlemini yapan makine tiplerine göre aşağıda belirtilen farklı şekillerde yapılabilir :
- Kartezyen paletleme sistemleri,
- Radyal paletleme sistemleri,
- Konvansiyonel asansörlü paletleme sistemleri,
- Konvansiyonel sütunlu paletleme sistemleri,
- Robotik paletleme sistemleri,
- Kombine paletleme sistemleri